Najpiękniejsza wioska to Wola Rębkowska
Strona Główna
Położenie
Rys historyczny
Dawne budownictwo
Stare fotografie
Kultura
Oświata
Turystyka
Wola Rębkowska w obiektywie
Miejscowe przedsiębiorstwa
Władze
Linki
Księga Gości
Kontakt

Początki wsi


Ślady osadnictwa na terenie Woli Rębkowskiej sięgają czasów nowożytnych z przełomu XII i XIII wieku. Dokładna data powstania wsi jest jednak nieznana, gdyż nie zachował się żaden dokument lokacyjny. Wiele wskazuje na to, że nastąpiło to podczas kolonizacji na prawie niemieckim. Istotnym faktem jest to, że osadnicy otrzymywali ziemię do zagospodarowania dziedzicznie (a nie jak to wcześniej miało miejsce - w bezterminową dzierżawę), godzili się na płacenie czynszu w monecie, a danin w zbożu. Zobowiązywali się również do robocizny nie przekraczającej 2-4 dni w roku z jednego łana czy włóki. Osadnicy korzystali ze zwolnienia od tych powinności czyli tzw. wolnizny. Długość wolnizny, czyli okres od kilku do 20 lat, zależała od tego, czy osadzali się na gruntach już uprawianych, czy na tzw. ,,surowym korzeniu" czyli karczunkach. Duże znaczenie miało to, że osadnicy zostali wyłączeni spod sądów państwowych. Podlegali natomiast sądom pana, który wykonywał je przez sołtysa i tzw. ławę, czyli kilku przysięgłych osób.

Pierwsza wzmianka o wsi Wola Rębkowska pochodzi z XV w. W "Księdze sądowej czerskiej" pod datą 30 grudnia 1404 r. znajduje się zapis dotyczący Wiganda i wsi Garwolin. Wola Rębkowska jako wioska książęca graniczyła wówczas z Garwolinem, Miętnem, Czyszkowem i Rębkowem.

W 1407 r. Wola Rębkowska stała się własnością Janusza I księcia mazowieckiego, który kupił te ziemie od Wiganda Ciołka. W wyniku tego Wola Rębkowska weszła w skład dóbr książąt czerskich i razem z najbliższymi terenami stanowiła oddzielną jednostkę gospodarczą. Zarząd jej spoczywał w rękach mianowanego przez księcia urzędnika nazywanego "rządcą" lub "procuratorem". Za rządów Bolesława IV księcia czerskiego (1428 - 1454) "rządców" zaczęto nazywać starostami.

W 1565 r. Wola Rębkowska wraz z Miętnem, Jagodnym, Puznowem, Goździkiem, Uninem, Leszczynami i Niecieplinem wchodziła w skład starostwa garwolińskiego. Łączna liczba łanów wynosiła 154,25 , co stanowiło obszar 63,3 km .

W 1497 r. Wola Rębkowska została posagiem Anny, córki wojewody wileńskiego Mikołaja Radziwiłła, która była zamężna z Konradem III Rudym księciem czerskim. Następnie do 1526 r. Wola Rębkowska należała do syna Anny Janusza III. Po przedwczesnej śmierci księcia Janusza III, król Zygmunt Stary włączył Mazowsze do Korony a dobra Janusza III nadał księżnej Annie (córce Anny Radziwiłłówny) w dniu 10 września 1526 r. "na używanie, dopóki za mąż wydaną nie będzie (...)".

W 1576 r. Wola Rębkowska należała do parafii Garwolin, która była jedną z większych parafii na terenie archidiakonatu warszawskiego diecezji poznańskiej. Do parafii tej oprócz Woli Rębkowskiej należały także takie miejscowości jak: Garwolin, Puznów, Głosków, Żabieniec, Czyszków, Niecieplin, Leszczyny, Kamionka, Jagodne, Rębków, Goździk, Łętów, Unin, Miętne, Czyszkówek, Zawady, Sulbiny, Trąbki, Stoczek, Wilkowyja, Górki i Dudka.

W 1512 r. pleban garwoliński Andrzej Wodyński toczył proces rzymski z kapitułą poznańską o dziesięcinę z Woli Rębkowskiej. Proces przegrał, w czasie lustracji 1565 r. dziesięcinę pobierał biskup diecezji poznańskiej.

24 maja 1525 r. pleban garwoliński Jan Płocki otrzymał 1/4 włóki ziemi w Woli Rębkowskiej w zamian za ogród w Garwolinie, wzięty przez księcia Janusza III (1524 - 9 III 1526) na drogę do dworu. Lustracja z1565 r. mówi o tym, że "pleban garwolski ma ćwierć rolnej, książę Janusz zafrymarczył z plebanem za drogę do dworu, bo nie było drogi przestrony do dworu, do miasta, na którą pleban opuścił siedliska część niemałą, ma na tej roli dwu zagrodnika". Na prośbę plebana zamianę tę potwierdził król Zygmunt Stary w dniu 21 marca 1539 r.

W XVII w. na beneficjum plebańskie składało się między innymi dwóch rolników w Woli Rębkowskiej, którzy za użytkowanie 1/4 łana ziemi odrabiali 1 dzień pańszczyzny tygodniowo oraz dwa pola w tejże wsi (z trzeciego pobierał biskup diecezji poznańskiej). Od 11 marca 1545 r. Wola Rębkowska była w posiadaniu królowej Bony a po jej wyjeździe z kraju od 11 stycznia 1557 r. przeszła pod zarząd króla Zygmunta Augusta. Król oddał wieś w dożywotnie posiadanie staroście Aleksandrowi Czosnkowskiemu, któremu starostwo nadała królowa Bona. W ciągu XVII - XVIII w. starostwem garwolińskim zarządzały rodziny Ostrogów i Bielińskich.

19 lutego 1540 r. król Zygmunt Stary, potwierdzając kontrakt zamiany, nadał szpitalowi w Garwolinie, uwolnione wówczas od wszelkich ciężarów, 1/2 włóki ziemi w Woli Rębkowskiej. W 1603 r. szpital rozporządzał funduszem w wysokości 200 złotych oraz 1/2 łanem ziemi w Woli Rębkowskiej. Pod koniec istnienia Rzeczpospolitej Wola Rębkowska należąca poprzednio do ziemi czerskiej, przyłączona została do ziemi liwskiej. Ogłosiła to Konstytucja sejmu grodzieńskiego z 1793 r.

W 1864 roku w Woli Rębkowskiej przeprowadzono uwłaszczenie chłopów (Ukaz Carski). Wszyscy mieszkańcy wsi mający gospodarstwa jak i chałupnicy (ludzie pracujący we dworze - bednarz, stelmach itp.) dostali ziemię na własność. Ci ostatni po 1,5 morgi, a gospodarze po ok. 1 włóki tj. w granicach 23 mórg.

Po upadku powstania styczniowego zlikwidowana została autonomia Królestwa Polskiego. 31 grudnia 1866 r. przeprowadzono reformę administracyjną, na mocy której wprowadzono nowy podział administracyjny Królestwa. W wyniku tej reformy w Woli Rębkowskiej powstała gmina, która należała do powiatu garwolińskiego. Jej powierzchnia liczyła 10 793 morgi i 4955 mieszkańców. Należały do niej następujące miejscowości: Budzeń, Ewelin, Jagodne, Leszczyny Nowe, Leszczyny Stare, Miętne, Michałówka, Niecieplin, Budy Uśniackie, Puznów Stary, Puznów Nowy, Wola Rębkowska, Stoczek, Trąbki (z fabryką szkła ,,Czechy"), Uśniaki, Wilkowyja, Władysławów, Wola Władysławowska, Wyszczynki, Żwirówka. Powiat garwoliński pod względem liczby ludności należał do mniejszych w guberni siedleckiej.


Lista gospodarzy po uwłaszczeniu w 1864 roku

Wola Rębkowska na mapie z 1836 roku


Wola Rębkowska na mapie z 1910 roku - zaznaczona ilość gospodarstw


Wola Rębkowska na mapie z 1914 roku


Uwłaszczenie chłopów w 1864 roku


Tekst uwłaczenia chłopów


Wywłaszczenie pod kolej żelazną


Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego


Wola Rębkowska wg spisu z 1928 roku



© Marek Barankiewicz. Wszelkie prawa zastrzeżone.